تا ثیر عصاره آبی- الکلی دانه گشنیز (.L (Coriandrum sativum بر میزان هورمونهاي هیپوفیز- تخمدان در موش صحرایی

Transcript

1 مجله علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی دوره 22 شماره 4 زمستان 91 صفحات 237 تا 243 Original Article 1 تا ثیر عصاره آبی- الکلی دانه گشنیز (.L (Coriandrum sativum بر میزان هورمونهاي هیپوفیز- تخمدان در موش صحرایی مختار مختاري حبیب االله جوهري فاطمه یزدان پور دانشیار دکتري فیزیولوژي گروه زیست شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کازرون 2 استادیار دکتري فیزیولوژي گروه زیست شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد داراب 3 کارشناس ارشد علوم جانوري گروه زیست شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کازرون چکیده سابقه و هدف: دراین تحقیق تا ثیرعصاره آبی-الکلی دانه گشنیز برمیزان هورمونهاي هیپوفیز-تخمدان و فعالیت تولیدمثلی و نقش احتمالی آن در ناباروري در موش صحرایی ماده نابالغ( Rat ) بررسی شد. روش بررسی: در این تحقیق تجربی 64 سر موش صحرایی ماده نابالغ از نژاد ویستار به 4 گروه 16 تایی شامل گروههاي کنترل شاهد و تجربی دریافت کننده 150mg/kg و 300mg/kg عصاره آبی-الکلی دانه گشنیز تقسیم شدند. به طور تصادفی 32 سر در روز 28 و 32 سر در روز 56 آزمایش شدند. تجویز عصاره به صورت خوراکی بود. پایان روز 28 و 56 خونگیري از قلب انجام گرفت و غلظت سرمی هورمونهاي FSH LH استروژن و پروژسترون با روش رادیوایمونواسی( RIA ) اندازه گیري شد. نتایج با آزمونهاي آماري ANOVA و Tukey در سطح معنیدار 0/05>P تحلیل شد. یافتهها: میانگین غلظت هورمونهاي LH و استروژن در گروه تجربی دریافت کننده عصاره با دوز 300mg/kg پس از 28 روز و گروههاي تجربی دریافت کننده 300(mg/kg) و 150 عصاره آبی-الکلی دانه گشنیز پس از 56 روز کاهش معنیداري نسبت به گروه کنترل نشان داد. غلظت هورمون FSH در گروههاي تجربی دریافت کننده عصاره با دوز 300mg/kg و همچنین میانگین غلظت هورمون پروژسترون در گروه هاي تجربی دریافت کننده ) (mg/kg 300 و 150 عصاره بعد از 28 و 56 روز کاهش معنیداري نسبت به گروه کنترل نشان داد. نتیجهگیري: براساس مطالعات سایر محققان گشنیز داراي ترکیبات فلاونوي یدي و کومارینی میباشد. احتمالا این ترکیبات بر کاهش گنادوتروپین ها و عملکرد برخی از آنزیمها در مسیر سنتز استروي ید تا ثیر میگذارد و باعث کاهش ترشح استروژن و پروژسترون میشود. واژگان کلیدي: دانه گشنیز FSH LH استروژن پروژسترون موش صحرایی. 1 مقدمه افزایش بی رویه جمعیت در جهان امروز یک مسي له پیچیده و یک بحران براي آینده است. از طرفی شواهد و گفته ها نشان از افزایش گسترده گیاهان قابل دسترس و سودمندي دارد که داراي خاصیت ضد باروري و تنظیم کننده تولید مثل میباشند. با توجه به آثار سوء و عوارض جانبی داروهاي آدرس نویسنده مسي ول: کازرون دانشگاه آزاد اسلامی واحد کازرون گروه زیست شناسی دکتر مختار مختاري Mokhtar_Mokhtary@Yahoo.Com) ( تاریخ دریافت مقاله: 90/12/25 تاریخ پذیرش مقاله: 91/8/1 شیمیایی در دهه هاي اخیر استفاده از طب سنتی بخصوص گیاه درمانی مد نظر قرار گرفته است (1). استفاده از گیاهان دارویی از زمانی شروع شد که بشر بیماري ها را شناخته و به درمان آنها پرداخته است. با پیشرفت همزمان علوم و مساي ل اقتصادي از مصرف گیاهان دارویی به صورت گذشته کاسته شد و دارو هاي صناعی در بسیاري موارد جایگزین گیاهان دارویی شدند. از آنجایی که تجربیات جدید نشان از اثرات نامطلوب داروهاي صناعی میدهد توجه به گیاهان دارویی و استفاده از آنها براي درمان بیماريها دوباره فزونی یافته است. گشنیز با نام علمی.L Coriandrum sativum گیاهی است

2 238/ مجله علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی یک ساله علفی بدون کرك و به ارتفاع 30 تا 60 سانتیمتر و داراي ساقه راست شفاف و کم و بیش شیاردار است (2). گلهاي کوچک و ریز به رنگ سفید یا صورتی و مجتمع چتري مرکب دارد. برگهاي آن به دو نوع متمایز یکی در قاعده و منقسم به قطعاتی با لوبهاي کم عمق و دندانهدار و دیگري در طول ساقه و داراي پهنگی منقسم به رشتههاي باریک است (3). مادگی آن شامل تخمدانی در خامه میباشد اندام دارویی این گیاه میوه یا تخم گشنیز است که به اشتباه دانه خوانده میشود. میوه گیاه ظاهري تخم مرغی به ابعاد 2/5 تا ثیر عصاره دانه گشنیز بر هورمون هاي هیپوفیز- تخمدان میلیمتر دارد و رنگ آن سبز مایل به زرد است که در اثر خشک شدن به رنگ زرد مایل به قهوهاي درمیآید. قسمتهاي مورد استفاده گیاه برگ و دانه آن است. دانه گشنیز داراي %7 آب %12-13 اسیدهاي چرب (شامل اسید اولي یک اسید لینولي یک اسید پتروسه لینیک) % مواد پروتي ینیک %38 سلولز %13 مواد غیر ازته و %1-18 اسانس است. به علاوه مانیتول و گلیکوزیدهاي فلاونوي یدي نیز در میوه موجودند. گلیکوزیدهاي فلاونوي یدي موجود در دانه گشنیز عبارتند از: روتین کوي رستین ایزوکوي رستین. همچنین تانن و کومارین موسیلاژ و اسیدهاي فنلی و اسید کافي یک در دانه آن وجود دارد. اسانس گشنیز داراي %70-90 لینالول راست گرد (d-linalol) یا کوریاندرول (coriandrol) %20 هیدروکربنهاي منو ترپینی شامل α و γ ترپین α و β فلاندرن p سیمن (-) بورني ول و کامفرو نیز به مقادیر بسیار جزي ی آلدي یدسیلیک و اترهاي لینالیتیک میباشد (4). در طب سنتی گشنیز با اثرات هضم کننده غذا ضد نفخ ضد تهوع و استفراغ ضد تشنج ضد صرع ضد ورم و درد شناخته شده است. تحقیقات فارماکولوژیک اثرات کاهش دهنده قند و کلسترول خون و اثرات ضد باکتریایی و ضد قارچی براي این گیاه مشخص کرده است (5-7). Flatt وGray گزارش دادهاند که گشنیز باعث آزاد شدن انسولین شده و اثرات شبه انسولینی نیز دارد ( 8 ).گیاه گشنیز داراي ترکیبات فیتواستروژنی میباشد که این ترکیبات داراي خاصیت آگونیستی یا آنتاگونیستی نسبت به استروژن است و با اتصال به گیرندههاي استروژنی موجب کاهش باروري میشوند (9). فیتواستروژنها میتوانند اثرات هورمونهاي استروژنی را در بدن جانوران تقلید کنند و یا در عملکرد آنها تداخل ایجاد کنند. دو گروه از فیتواستروژنها که بیشتر بررسی شدهاند شامل لیگنانها (فراوردههاي تجزیه میکروبی ترکیبات غذایی موجود در غلات فیبرها و بسیاري از سبزيها) و فلاونوي یدها هستند. فلاونوي یدها ترکیبات پلیفنولیک هستند و در مسیر متابولیسم فنیل پروپانوي ید به دست میآیند (10). گشنیز از طریق اثر بر متابولیسم چربیها افزایش بیشتر اسیدهاي صفراوي و افزایش تبدیل کلسترول به اسیدهاي صفراوي سبب کاهش کلسترول سرم در بیماران مبتلا میشود (11-13). اسیدهاي چرب گشنیز مثل اسید لینولي یک اسید اولي یک و اسید آسکوربیک یا ویتامین C در کاهش مقدار کلسترول خون بسیار اثر گذارند (14). گشنیز نقش حفاظتی در برابر اثرات زیان بار متابولیسم چربی ها در سرطان راست روده دارد (15 3). ترکیبات گشنیز داراي اثرات درمانی و مشابه میوه رازیانه و زیره سیاه است و مانند آنها خاصیت ضد صرع خاصیت نیرودهنده و به طور ملایم قاعدهآور است (16). اکثر اثرات فارماکولوژیک و یا بیولوژیک فوق را میتوان به وجود روغن فرار و فلاونوي یدهاي گیاه مرتبط دانست (17). با توجه به اینکه مطالعات اندکی در زمینه تاثیر عصاره آبی دانه گشنیز بر فعالیت تولید مثلی جنس ماده و عملکرد تخمدان انجام شده است این تحقیق با هدف بررسی تا ثیر عصاره آبی-الکلی دانه گشنیز بر میزان هورمونهاي FSH LH استروژن و پروژسترون و فعالیت تولید مثلی جنس ماده انجام شد. نتایج حاصل از این تحقیق میتواند مورد استفاده مراکز درمانی و تولیدمثلی که در زمینه تنظیم خانواده و باروري فعالیت میکنند قرار گیرد. مواد و روشها حیوانات مورد آزمایش در این تحقیق موشهاي صحرایی ماده نابالغ از نژاد ویستار با وزن تقریبی 90 گرم و سن 3-4 هفته بودند که از خانه حیوانات دانشگاه آزاد اسلامی واحد کازرون تهیه شده و در همان مرکز نیز نگهداري شدند. دماي محیط 22 ±2 درجه سانتیگراد در طول شبانه روز ثابت و طی دوره نوري 12 ساعت روشنایی و 12 ساعت تاریکی قرار داشتند و آب و غذا بدون محدودیت در اختیار آنها قرار گرفت. زمان انجام آزمایش پاییز 1389 بود. تعداد کل موشهاي این آزمایش 64 سر بود و به طور تصادفی 32 سر از موشها به مدت 28 روز و 32 سر دیگر به مدت 56 روز مورد آزمایش قرار گرفتند. در این پژوهش موشها ابتدا وزن شده و بر اساس محدوده وزنی که تقریبا 90 گرم بود در 4 گروه 16 تایی به شرح زیر قرار داده شدند: 1) گروه کنترل (A) که از آب و غذاي استاندارد آزمایشگاهی استفاده کرده و هیچ گونه حلال یا عصارهاي دریافت نکردند.

3 مختار مختاري و همکاران/ 239 زمستان 91 دوره 22 شماره 4 2) گروه شاهد (B) که روزانه 0/2 میلیلیتر آب مقطر بصورت خوراکی دریافت کردند. 3) گروه تجربی (C1) که مقدار 150 میلیگرم بر کیلوگرم وزن بدن عصاره آبی-الکلی دانه گشنیز را در هر روز به صورت خوراکی دریافت کردند. 4) گروه تجربی (C2) که مقدار 300 میلیگرم بر کیلوگرم وزن بدن عصاره آبی-الکلی دانه گشنیز را در هر روز به صورت خوراکی دریافت کردند. 32 سر از موشهاي هر گروه در پایان روز 28 ام و 32 سر دیگر در پایان روز 56 ام خونگیري شدند. براي تهیه عصاره مقدار 700 گرم دانه گشنیز از عطاري تهیه شده و توسط اساتید بخش گیاهی دانشگاه شهید چمران اهواز مورد تا یید قرار گرفت. دانهها پس از پاك شدن توسط آسیاب برقی پودر شدند. سپس پودر حاصله در محلول متشکل از %30 آب و %70 الکل اتانول طبی %96 حل شد و 72 ساعت نگهداري گردید. در این مدت به طور متناوب محتویات ظرف تکان داده شد تا عصاره به طور کامل در الکل حل شود. سپس آن را صاف کرده و محلول که حاوي عصاره گشنیز بود سانتریفیوژ گردید. مایع حاصله را در ظرف درباز قرار داده تا الکل آن تبخیر شود. سرانجام شیره به دست آمده در فور با دماي 40 درجه سانتیگراد قرار داده شد. در مرحله بعد شیره غلیظ به دست آمده در آب مقطر حل گردید تا غلظتهاي مختلف به دست آید (18). تجویز دارو به صورت دهانی و در زمانهاي معینی در طول روز انجام گردید. براي تجویز دارو از فیدر مخصوص رت استفاده شد. در پایان روز 28 ام و 56 ام پس از بیهوشی خفیف با اتر از ناحیه بطنی قلب حیوانات خونگیري انجام شد. نمونههاي خونی به وسیله دستگاه سانتریفیوژ با دور 3000 و به مدت 5 دقیقه سانتریفیوژ گردید و سرم آن به وسیله پیپت پاستور جدا شد و تا زمان سنجش هورمونها در دماي 20- درجه سانتی گراد نگهداري شد. سپس با روش رادیو ایمونواسی (RIA) هورمونهاي LH FSH استروژن و پروژسترون اندازهگیري شد. میانگین به دست آمده از اندازهگیري میزان هورمونهاي LH FSH استروژن و پروژسترون در گروههاي مختلف با استفاده از برنامه کامپیوتري SPSS و تستهاي آماري ANOVA و Tukey در اختلاف سطح معنیدار (0/05 p ( مورد بررسی قرار گرفت. نمودار هر کدام از فاکتورهاي مورد نظر نیز بر اساس برنامه کامپیوتري Excel ترسیم گردید. یافتهها میانگین غلظت هورمون LH در گروه دریافت کننده 150mg/kg عصاره به مدت 28 روز در مقایسه با گروه کنترل اختلاف معنیداري را نشان نداد اما گروه دریافت کننده 300mg/kg عصاره به مدت 28 روز در مقایسه با گروه کنترل کاهش معنیداري را نشان داد LH میانگین غلظت هورمون (0/05>P). در گروههاي تجربی دریافت کننده عصاره با مقادیر 150mg/kg 300mg/kg به مدت و 56 روز در مقایسه با گروه کنترل کاهش معنیداري را نشان داد (0/05>P) (نمودار 1). نمودار 1- مقایسه میانگین غلظت هورمون LH بین گروههاي دریافت کننده عصاره آبی- الکلی دانه گشنیز با گروه کنترل بعد از 28 و 56 روز. نمودار بر اساس میانگین ±خطاي معیار براي هر گروه ترسیم شده است. علامت * نشان دهنده اختلاف معنیدار بین گروه هاي تجربی و کنترل و شاهد بعد از 28 روز و علامت **نشان دهنده اختلاف معنی دار بین گروه هاي تجربی و کنترل و شاهد بعد از 56 روز است. میانگین غلظت هورمون FSH در گروه دریافت کننده عصاره به میزان 150mg/kg به مدت 28 روز در مقایسه با گروه کنترل اختلاف معنیداري را نشان نداد اما در گروه دریافت کننده عصاره به میزان 300mg/kg به مدت 28 روز در مقایسه با گروه کنترل کاهش معنیداري را نشان داد (0/05>P). میانگین غلظت هورمون FSH در گروه دریافت کننده عصاره با میزان 150mg/kg به مدت 56 روز در مقایسه با گروه کنترل اختلاف معنیداري را نشان نداد اما گروه دریافت کننده عصاره با میزان 300mg/kg به مدت 56 روز در مقایسه با گروه کنترل کاهش معنی داري را نشان داد (0/05>P) (نمودار 2). میانگین غلظت هورمون استروژن در گروه دریافت کننده 150mg/kg عصاره به مدت 28 روز در مقایسه با گروه کنترل اختلاف معنیداري را نشان نداد اما میانگین غلظت هورمون استروژن در گروه دریافت کننده عصاره با میزان 300mg/kg به مدت 28 روز در مقایسه با گروه کنترل کاهش

4 240/ مجله علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی تا ثیر عصاره دانه گشنیز بر هورمون هاي هیپوفیز- تخمدان معنیداري را نشان داد (0/05>P). همچنین غلظت استروژن در گروههاي تجربی دریافت کننده عصاره با مقادیر 150mg/kg و 300mg/kg به مدت 56 روز در مقایسه با گروه کنترل کاهش معنیداري را نشان داد (0/05>P) (نمودار 3). نمودار 2 - مقایسه میانگین غلظت هورمون FSH بین گروههاي تجربی دریافت کننده عصاره آبی- الکلی دانه گشنیز با گروه کنترل بعد از 28 و 56 روز. نمودار بر اساس میانگین ±خطاي معیار براي هر گروه ترسیم شده است. علامت * نشان دهنده اختلاف معنیدار بین گروههاي تجربی و کنترل و شاهد بعد از 28 روز و علامت **نشان دهنده اختلاف معنیدار بین گروههاي تجربی و کنترل و شاهد بعد از 56 روز است. نمودار 3- مقایسه میانگین غلظت هورمون استروژن بین گروههاي تجربی دریافت کننده عصاره آبی- الکلی دانه گیشنیز با گروه کنترل بعد از 28 و 56 روز. نمودار بر اساس میانگین ±خطاي معیار براي هر گروه ترسیم شده است. علامت * نشان دهنده اختلاف معنیدار بین گروه هاي تجربی و کنترل و شاهد بعد از 28 روز و علامت ** نشان دهنده اختلاف معنیدار بین گروه هاي تجربی و کنترل و شاهد بعد از 56 روز است میانگین غلظت هورمون پروژسترون در گروه دریافت کننده عصاره با مقادیر 150mg/kg و 300mg/kg به مدت 28 روز در مقایسه با گروه کنترل کاهش معنیداري را نشان داد (0/05>P). همچنین میانگین غلظت پروژسترون در گروههاي تجربی دریافت کننده عصاره با مقادیر 150mg/kg و 300mg/kg به مدت 56 روز در مقایسه با گروه کنترل کاهش معنیداري را نشان داد 4- نمودار مقایسه میانگین غلظت هورمون پروژسترون بین گروههاي تجربی دریافت کننده عصاره آبی- الکلی دانه گشنیز با گروه کنترل بعد از 28 و 56 روز. نمودار بر اساس میانگین ±خطاي معیار براي هر گروه ترسیم شده است. علامت * نشان دهنده اختلاف معنیدار بین گروههاي تجربی و کنترل و شاهد بعد از 28 روز و علامت **نشان دهنده اختلاف معنیدار بین گروه هاي تجربی و کنترل و شاهد بعد از 56 روز است. بحث گونههاي گیاهی زیادي هستند که به دلیل دارا بودن خواص دارویی متمایز هستند و از آنها در طب سنتی دارویی از دیر باز استفاده میشده است. پژوهشگران زیادي با انجام آزمایشها و تحقیقات مختلف به بررسی نقایص و شرایط غیرطبیعی بدن پرداخته و سعی در تشخیص و بهبود آنها به کمک گیاهان دارویی داشتهاند. هدف از این تحقیق بررسی تا ثیر عصاره آبی-الکلی دانه گشنیز بر میزان هورمونهاي FSH LH استروژن و پروژسترون و فعالیت تولید مثلی جنس ماده میباشد. میانگین غلظت هورمون LH در گروههاي تجربی که طی 28 روز با دوزهاي 150 mg/kg و 300 عص mg/kg اره آبی-الکلی دانه گشنیز تیمار شدهاند نسبت به گروه کنترل کاهش یافته است اما این کاهش تنها در گروه تجربی با مقدار حداکثر در سطح 0/05>P معنیدار است. همچنین میانگین غلظت هورمون LH در گروههاي تجربی که طی 56 روز با دوزهاي 150 mg/kg و 300 mg/kg تیمار شدهاند نسبت به گروه کنترل کاهش معنیداري در سطح 0/05>P داشته است (نمودار 1). میانگین غلظت هورمون FSH در گروههاي تجربی که طی 28 روز با دوزهاي 150 mg/kg و 300 mg/kg تیمار شدهاند نسبت به گروه کنترل کاهش یافته است اما این کاهش تنها در گروه تجربی با مقدار حداکثر در سطح 0/05>P معنیدار است. نتایج نشان میدهد میانگین غلظت هورمون FSH در گروههاي تجربی که طی 56 روز با دوزهاي 150mg/kg و 300 mg/kg تیمار شدهاند نسبت به گروه کنترل 56 روزه کاهش یافته است اما این کاهش تنها در (P<0/05) (نمودار.(4

5 مختار مختاري و همکاران/ 241 زمستان 91 دوره 22 شماره 4 گروههاي تجربی با مقدار حداکثر در سطح 0/05>P معنیدار است. عصاره دانه گشنیز داراي ترکیبات فیتواستروژنی میباشد که این ترکیبات میتوانند به عنوان آگونیست یا آنتاگونیست نسبت به گیرندههاي استروژنی عمل کنند و به گیرندههاي استروژنی متصل شوند. نوع تا ثیر فیتواستروژنها بستگی به غلظتهاي نسبی فیتواستروژن و استروژن درونزاد دارد (9). فیتواستروژنها داراي تا ثیرات مهاري بر روي ترشح گنادوتروپینهاي انسانی و حیوانی هستند. ترکیبات فیتواستروژنی گیرندههاي استروژنی را بلوکه میکنند و در نهایت موجب کاهش آزادسازي LH هیپوفیزي میشوند. فیتواستروژنها همچنین فرکانس آزاد سازي GnRH را کاهش میدهند به علاوه اثرات مهاري آنها بر روي پالسهاي LH در سطح هیپوفیز با کاهش پاسخ به GnRH طی روند تعدیل گیرندههاي استروژنی صورت میگیرد. فیتواستروژنها با مهار 17-β هیدروکسی استرادیول ردوکتاز نیز موجب کاهش غلظت LH وFSH میشوند. این ترکیبات با تا ثیر بر روي روند رونویسی موجب توقف بیان ژن mrna و کاهش GnRH و در نتیجه کاهش گنادوتروپینها میشوند همچنین تولید و ترشح GnRH را در سطح هیپوتالاموس نیز تنظیم میکنند. کوي رستین یک فلاون مهم در دانه گشنیز است فیدبک منفی مشابه استرادیول را ایجاد کرده و آزاد سازي GnRH هیپوتالاموسی را مهار میکند (19-21). میانگین غلظت هورمون استروژن در گروههاي تجربی که طی 28 روز با دوز 300 mg/kg تیمار شدهاند نسبت به گروه کنترل کاهش معنیداري یافته است. همچنین میانگین غلظت هورمون استروژن در گروههاي تجربی که طی 56 روز با دوزهاي 150 mg/kg و 300 mg/kg تیمار شدهاند نسبت به گروه کنترل کاهش معنیداري در سطح 0/05>P داشته است (نمودار 3). عنصر ساختاري اصلی فیتواستروژنها که باعث اتصال فیتواستروژنها به گیرندههاي استروژنی میشود و موجب میشود که اثرات شبه استروژنی داشته باشند شامل حلقه فنلی است که براي متصل شدن به گیرندههاي استروژنی ضروري است و وزن مولکولی پایین که مشابه با وزن مولکولی استروژنهاست. همچنین فاصله بین دو گروه هیدروکسیل در هستههاي ایزوفلاونها که مشابه با استرادیول است (22). مطالعات نشان می دهد در سنتز استرادیول پستانداران آروماتاز یک آنزیم ضروري براي تولید استرادیول در سلولهاي گرانولوزاي تخمدان است. این آنزیم آندروژن را به استروژن تبدیل میکند. فلاونها و ایزوفلاونوي یدها تولید آروماتاز را در سلولهاي گرانولوزا به صورت وابسته به دوز مهار میکنند. تحقیقات Rich و همکارانش در سال 2006 نشان داد که کوي رستین رونویسی ژن mrna آروماتاز رادر سلولهاي گرانولوزا متوقف میکند (23). دانه گشنیز حاوي ترکیبات کومارینی است. مشتقات این ماده بر روي آنزیم آروماتاز تا ثیر مهاري دارد که در نتیجه موجب کاهش غلظت هورمون استروژن میشود (21 24). روتین و کوي رستین دو فیتواستروژن مهم در دانه گشنیز هستند. فیتواستروژنها به گیرندههاي استروژنی با میل ترکیبی بیشتر از استروژن متصل میشوند (22). مطالعات نشان میدهند دو نوع گیرنده استروژنی وجود دارد: گیرنده استروژنی α یا ERα و گیرنده استروژنی β یا.ERβ اکثر فیتواستروژنها تمایل زیادي براي اتصال به ERβ دارند و همانطور که گفته شد براي اتصال به گیرندهها با استروژن رقابت میکنند و گیرندههاي استروژنی را بلوکه میکنند و در نتیجه موجب کاهش غلظت هورمون استروژن میشوند. هنگامی که فیتواستروژنها به ERβ متصل میشوند رونویسی ژنهاي هدف استروژن را بیشتر از زمانی که به ERα متصل هستند القا میکنند به علت ساختار مشابه فیتواستروژنها با استرادیول فیتواستروژنها میتوانند نقش تقلیدي یا آگونیستی نسبت به استرادیول داشته باشند. به علت ساختار مشابه فیتواستروژنها با استرادیول فیتواستروژنها میتوانند نقش تقلیدي یا آگونیستی نسبت به استرادیول داشته باشند (20-26). تحقیقات Whithehead در سال 2006 نشان داد کاهش غلظت استروژن بعد از مصرف فیتواستروژن ممکن است در نتیجه تا ثیر مهاري آنها بر آنزیم β-17 -هیدروکسی استروي ید دهیدروژناز یا HSD باشد. این آنزیم 17-β کتواستروي ید غیر فعال مثل استرون را به 17-β- هیدروکسیل استروي ید مثل استرادیول و تستوسترون تبدیل میکند. فیتواستروژنها با اتصال به گلبولین متصل شونده به هورمون جنسی (SHBG) یا تحریک سنتز آن بر غلظت استروژن تا ثیر میگذارند (27). میانگین غلظت هورمون پروژسترون در گروههاي تجربی که طی 28 روز با دوزهاي 150 mg/kg و 300 mg/kg تیمار شدهاند نسبت به گروه کنترل کاهش معنیداري در سطح 0/05>P داشته است. همچنین میانگین غلظت هورمون پروژسترون در گروههاي تجربی که طی 56 روز با دوزهاي 150 mg/kg و 300 mg/kg تیمار شدهاند نسبت به گروه کنترل کاهش معنیداري در سطح 0/05>P داشته است. فیتواستروژنها باعث کاهش میزان پروژسترون نیز میشوند. شواهد به دست آمده نشان میدهد فیتواستروژنها داراي قابلیتهاي تنظیمی در

6 242/ مجله علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی تا ثیر عصاره دانه گشنیز بر هورمون هاي هیپوفیز- تخمدان Al-Saeid سلولهاي گرانولوزا هستند. این ترکیبات اثرات مستقیم خود را با تعدیل عملکرد آنزیمهاي استروي یدساز اعمال میکنند. هیدروکسی استروي ید دهیدروژناز/ایزومراز یا 3β-HSD یک آنزیم کلیدي در تولید پروژسترون است. فلاونوي یدها فعالیت آنزیمی 3β-HSD را از طریق مسیر camp مهار میکنند و در نهایت موجب کاهش تولید پروژسترون در تخمدان میشوند (28). تحقیقات نشان میدهند روتین و کوي رستین داراي فعالیت آنتاگونیستی نسبت به پروژسترون هستند. روتین داراي تا ثیر آنتی پروژسترونی بر روي رحم خرگوش است رحم در زمان بارداري میشود. همچنین تحقیقات MS و همکارانش در سال 1987 نشان داد عصاره دانه گشنیز کاهش عمدهاي در غلظت سرمی پروژسترون در روز 5 حاملگی ایجاد میکند که پاسخی براي اثر مهاري گشنیز بر لانه گزینی است و این اثر وابسته به دوز است (30). عصاره آبی- الکلی دانه گشنیز باعث کاهش میزان گنادوتروپینها LH) و (FSH میشود. همچنین عصاره آبی- الکلی دانه گشنیز موجب کاهش هورمونهاي استروژن و پروژسترون میشود. (29). تولید پروژسترون توسط جسم زرد موجب بقا و حفاظت REFERENCES 1. Helmseresht P, Delpishe E, Editors. Population and family planning. Tehran: Payam Noor University Press; P.30. [In Persian] 2. Ghahraman A, Editor. Iranian chromophytes. 1 st ed. Tehran: University Press Center; p.743. [In Persian] 3. Ullagaddi R, Bondada A. Medicinal benefits of coriander (Coriandrum Sativum L.). Spatula DD 2011; 1: Blumenthal M, Goldberg A, Brinkmann J, Editors. Herbal medicine: expanded commission e monographs. Newton, MA: Integrative Medicine Communications P Dhanapakiam P, Joseph JM, Ramaswamy VK, Moorthi M, Kumar AS. The cholesterol lowering property of coriander seeds (Coriandrum sativum): mechanism of action. J Environ Biol 2008; 29: Kubo I, Fujita K, Kubo A, Nihei K, Ogura T. Antibacterial activity of coriander volatile compounds against Salmonella choleraesuis. J Agric Food Chem 2004; 52: Eidi M, Eidi A, Saeidi A, Molanaei S, Sadeghipour A, Bahar M, et al. Effect of coriander seed (Coriandrum sativum L.) ethanol extract on insulin release from pancreatic beta cells in streptozotocin-induced diabetic rats. Phytotherapy Res 2009; 23: Gray A, Flatt PR. Insulin-releasing and insulin-like activity of the traditional anti-diabetic plant Coriandrum sativum (coriander). Br J Nutr 1999; 81: Sebastian KS, Thampan R. Phytoestrogens. Indian J Biotechnol 2003; 2: Brown NM, Setchell KD. Animal models impacted by phytoestrogens in commercial chow: implications for pathways influenced by hormones. Lab Invest 2001; 81: Leung AY, Editor. Encyclopedia of common natural ingredient used in food, drugs and cosmetics. 2 nd ed.: New York, USA: John Wiley & Sons; p Isong, E.U. and U.I. Idiong. Comparative studies on the nutritional and toxic composition of three varieties of Lesianthera africana. Plant Foods Human Nutr 1997; 51: Turner CD, Bagnara JT, Editors. General endocrinology. 5 th ed. Philadelphia: WB Saunders Co; P Tyler VE, Brady LR, Robbers JE, Editors. Pharmacognosy. 9 th Ed. Philadelphia; Lea & febiger; P Nalini N, Sabitha K, Viswanathan P, Menon VP. Influence of spices on the bacterial (enzyme) activity in experimental colon cancer. J Ethnopharmacol 1998, 62: Zargari A, Editor. Pharmaceutical plants. 4 th ed. Tehran: Tehran University Press; P [In Persian] 17. Trease GE, Evans WC. Pharmacognosy. 14 th ed. London: Saunders Company Ltd; 1996.p King MW.Biochemistry, the new Book of Knowledge. USA: Grolier Academic Reference; 2003.p Britt KL, Simpson ER, Findlay JK. Effects of Phytoestrogens on the ovarian and pituitary phenotypes of estrogendeficient female aromatase knockout mice. Menopause 2005; 12: McGarvey C, Cates PA, Brooks A, Swanson IA, Milligan SR, Coen CW, et al. Phytoestrogens and gonadotropinreleasing hormone pulse generator activity and pituitary luteinizing hormone release in the rat. Endocrinology 2001; 142:

7 مختار مختاري و همکاران/ 243 دوره 22 شماره 4 زمستان Matthews J, Celius TO, Halgren R, Zacharewski T. Differential estrogen receptor binding of estrogenic substance: a species comparison. Journal steroid Biochem Mol Biol 2000; 74: Turner JV, Aatonovic-Kustrin S, Glass BD. Molecular aspects of pytoestrogen selective binding at estrogen receptors. J Pharm Sci 2007, 96: Zhao E, Mu Q. Phytoestrogen biological actions on Mammalian reproductive system and cancer growth. Sci Pharm 2011; Lewis NL, Patton KT, Thibodeau GA, Editors.Textbook of anatomy and physiology. 17 th ed. New York: Elsevier- Health Sciences Division; Yamashita K. Effect of flavonoid compounds on progesterone in progestational development. J Endocrinol 1965; 32: Thomas SG, Clarke IJ. The positive feedback action of estrogen mobilizes LH-containing, but not FSH-containing secretory granules in ovine gonadotropes. Endocrinology 1997; 138: Rice S, Mason HD, Whitehead SA. Phytoestrogens and their low dose combinations inhibit mrna expression and activity of aromatase in human granulosa-luteal cells. J Steroid Biochem Mol Biol 2006; 101: Yin W, Gorce A. Neuroendocrine control of the hypothalamus and pituitary gland. The Journal of The Society for Reproduction and Fertility 2006; 131: Yamashita K. Anti-progestational activity of rutin on the rabbit uterus. Nature 1965; 207: Al-Said MS, Al-Khamis KI, Islam MW, Parmar NS, Tariq M, Ageel AM. Post-coital antifertility activity of the seeds of Coriandrum sativum in rats. J Ethnopharmacol 1987;21: